03 Actuele ontwikkelingen

Gasunie boekte in de eerste zes maanden van dit jaar een netto-omzet van € 717,2 miljoen, 1% meer dan in het eerste halfjaar van 2020. Het bedrijfsresultaat van € 296,2 miljoen is 11% lager dan in het eerste halfjaar van 2020, vanwege gestegen prijzen voor energie-inkoop en de voorinvestering in de energietransitie. 

In de tweede week van februari was het opmerkelijk koud, waardoor de vraag naar aardgas in onze voorzieningsgebieden flink toenam. Deze volumes werden door onze dochters Gasunie Transport Services (GTS, Nederland) en Gasunie Deutschland (GUD, Duitsland) probleemloos verwerkt. Door onze Nederlandse netten transporteerden we op woensdag 10 februari 420 miljoen m³ gas per uur. Het was niet koud genoeg voor een gastransportrecord. Dat werd gehaald op 2 januari 1997, met een gemiddeld uurvolume van 527 miljoen m³.

GTS transporteerde in de eerste helft van 2021 459 TWh aardgas. Dit is 4% meer dan de 441 TWh in de eerste helft van 2020. Op de exitpunten werd meer laagcalorisch gas geleverd wegens lagere temperaturen, vooral het eerste kwartaal. De binnenlandse exit van hoogcalorisch gas lag hoger wegens de overname per 31 december 2020 van de Zebra-leiding. In het tweede kwartaal lag de exit voor het vullen van bergingen lager. GTS mengde in de eerste helft van 2021 201 TWh hoogcalorisch gas met stikstof tot laagcalorisch gas (Groningenkwaliteit). Dit is 5% meer dan in de eerste helft van 2020 (193 TWh). De hoeveelheid gebruikte stikstof voor de conversie steeg met 7% van 1,68 mrd m³ naar 1,80 mrd m³.

In de periode januari tot en met mei 2021 is door marktpartijen in totaal 20.338 TWh gas op TTF verhandeld. Dat is vergeleken met 21.507 TWh in dezelfde periode van 2020 een daling van circa 5%. Toch bouwde TTF haar voorsprong op de overige Europese hubs verder uit. Het marktaandeel van TTF steeg naar 77% (was 72% in 2020). Door verdere afname van de productie uit het Groningenveld is de rol van TTF wederom toegenomen. Dit onderstreept het belang van een liquide handelsplaats voor een goed werkende gasmarkt.

GUD vervoerde in de eerste zes maanden 133 TW aardgas; 4% minder dan de 138 TWh uit de eerste jaarhelft van 2020. GUD krijgt veel aanvragen voor nieuwe of grotere aansluitingen. Door de overgang naar aardgas kan Duitsland nog veel CO₂-emissies reduceren, alvorens voor 2050 de overgang naar groene moleculen te maken.

Op 1 februari 2021 heeft de ACM het methodebesluit 2022-2026 gepubliceerd; het raamwerk waarbinnen GTS haar tarieven mag heffen. De ACM kiest er voor om de kapitaalkosten van GTS op een andere manier te verdelen over de tijd. Op die manier wordt rekening gehouden met de toekomstige afname van het gasgebruik als gevolg van de energietransitie. GTS en marktpartijen zijn tegen een aantal elementen van het methodebesluit in beroep gegaan. Het CBB heeft besloten om de zaak pas te behandelen na publicatie van de methodebesluiten voor TenneT en de regionale netbeheerders komend najaar. In mei publiceerde ACM het GTS-tarievenbesluit voor 2022.

Als gevolg van de wens van het Duitse federale ministerie van Economische Zaken om de regulering van de transmissienetbeheerders te harmoniseren met die van de regionale distributiebedrijven, de wetgeving te vereenvoudigen en om de versnelde ontwikkeling van het Duitse netwerk te bevorderen, is eind juni een wijziging in het reguleringsregime goedgekeurd. Deze wijziging wordt begin 2023 van kracht en houdt onder meer in dat het huidige stelsel van investeringsmaatregelen vervangen wordt door een systeem van jaarlijkse vergelijking van de kapitaalkosten. Een overgangsregeling wordt van toepassing. 

De Total Reportable Frequency Index (TRFI), onze twaalfmaands voortschrijdende ratio voor het aantal ‘reportable’ ongevallen ten opzichte van het totaal aantal gewerkte uren, is per ultimo juni uitgekomen op 2,5; onder de signaalwaarde van 2,7 die wij hanteren. Het is onze ambitie de TRFI steeds verder te verlagen.

Uncontrolled events zijn incidenten met gasuitstroom (aard)gas, waterstof, stikstof, lucht van meer dan 14.000 m³ uit een door Gasunie beheerde drukhouder met een ontwerpdruk van 8 bar of hoger. Tot nu toe hebben er in 2021 geen uncontrolled events plaatsgevonden, net als in de eerste helft van 2020. De signaalwaarde voor 2021 hebben we gesteld op maximaal 3. In het eerste halfjaar hebben zich 4 transportonderbrekingen voorgedaan. Onze signaalwaarde hier is 6 voor het gehele jaar.

De Europäische Gas-Anbindungsleitung, kortweg EUGAL, bereikte op 1 april voor het eerst haar maximale transportcapaciteit. Deze gasleiding van circa 485 kilometer loopt van de Oostzee naar het zuiden van Saksen en van daar naar de Tsjechische grens. De deelname in het project versterkt de positie van het Gasunie-netwerk in de internationale transitstromen. EUGAL is een gemeenschappelijk project van GASCADE, ONTRAS, Fluxys en GUD. Het traject staat via aftakkingen in westelijke richting in verbinding met de gasmarkten in Duitsland, Nederland, België en Engeland.

In januari heeft GTS geadviseerd dat het Groningenveld vanaf gasjaar 2022/2023 alleen nog nodig is in geval van extreme kou of van uitval van een installatie. Het Groningenveld wordt dan alleen ingezet als achtervang voor de overige productiemiddelen. Aan deze back-uprol is een laag productievolume verbonden. Daarnaast hebben wij aangegeven dat het Groningenveld tussen medio 2025 en medio 2028 definitief kan worden gesloten, omdat het dan ook niet meer nodig is als achtervang.

Hierna maakte België bekend dat het land sneller kan stoppen met het gebruik van laagcalorisch gas. Ook werd een studie naar de omschakeling van gasberging Grijpskerk van hoogcalorisch naar laagcalorisch gas afgerond. In juni hebben wij daarom de minister van EZK geïnformeerd dat de definitieve sluiting van het Groningenveld kan worden versneld. Sluiting is in het derde kwartaal van 2023 of het derde kwartaal van 2024 mogelijk als gasberging Grijpskerk wordt omgeschakeld. Hiervoor is het belangrijk dat de stikstofinstallatie bij Zuidbroek tijdig gereed is.

Met de installatie van de drie destillatiekolommen werd in maart en april ‘het hart’ van de nieuwe stikstofinstallatie in Zuidbroek geplaatst. De verwachte ingebruikname is in april 2022. Met de bouw is een investering van 500 miljoen euro gemoeid.

Door de sluiting van het Groningenveld wordt de Nederlandse importafhankelijkheid van Noors en Russisch pijpleidinggas een stuk groter. Dat werd afgelopen winter al zichtbaar. Er was veel vraag naar vloeibaar gemaakt aardgas (LNG) in Azië, waardoor er aanzienlijk minder LNG naar Europa kwam. Ook vond er veel doorvoer van gas naar het Verenigd Koninkrijk plaats, waar er vorig jaar nog relatief veel gas vanuit het Verenigd Koninkrijk ontvangen werd. Gasopslagen hadden hierdoor aan het einde van de winter een lage vullingsgraad van 18%, terwijl de winter een gemiddeld temperatuurverloop had. Door het koude voorjaar en de hoge gasprijzen is de vullingsgraad van bergingen nu nog steeds laag. De bergingen in Nederland (Bergermeer, Alkmaar, Grijpskerk, Norg en Zuidwending) hebben per eind juni een vulgraad van 29% tegenover 73% een jaar eerder. ENTSOG, de Europese vereniging van gasnetbeheerders, doet momenteel onderzoek naar de toereikendheid van opslaginfrastructuur in Europa. De resultaten van deze studie worden in de tweede helft van het jaar verwacht.

De beschikbaarheid van hoogcalorisch gas speelt een essentiële rol voor de definitieve sluiting van het Groningenveld. Er moet voldoende aanvoer- en bergingscapaciteit van en vraag naar dit type aardgas zijn. Wij zijn daarom verheugd dat in het netwerkontwikkelingsplan in Duitsland (Netzentwicklungsplan 2020-2030) rekening wordt gehouden met de leveringszekerheid van Nederland en dat er in Nederland belangrijke stappen zijn gezet om de gasopslagen van de partijen in het gasgebouw voor de Nederlandse markt te behouden. Ook de komende jaren verdienen deze onderwerpen, met name de verhouding tussen de invoeding van laagcalorisch en hoogcalorisch gas (balancering van de gaskwaliteit), blijvende aandacht.

Onze huidige inschatting is dat er in de toekomst voldoende infrastructuur is, maar de verantwoordelijkheid om voor voldoende gas voor de levering aan Nederlandse afnemers te zorgen rust op de marktpartijen op de Nederlandse gasmarkt. Met andere woorden, als dit gas in de toekomst niet meer uit het Groningenveld kan komen, is het nog belangrijker dat (alle) marktpartijen deze verantwoordelijkheid nemen.

In april is de eerste Duitse aardgasopslag overgegaan van laagcalorisch gas naar hoogcalorisch gas. De aardgasopslag van Storengy bij Lesum (Bremen) is op het GUD-net aangesloten.

In april ondertekende GUD met tien andere Duitse netbeheerders de samenwerkingsovereenkomst om de twee gasmarktgebieden GASPOOL en NetConnect Duitsland samen te voegen tot het marktgebied Trading Hub Europe (THE). Dankzij de fusie wordt Duitsland een aantrekkelijkere (doorvoer)markt voor shippers. De samenvoeging van de virtuele interconnectiepunten voor laagcalorisch gas gaat in op 1 oktober 2021, die van de interconnectiepunten voor hoogcalorisch gas op 1 april 2022. Het THE-marktgebied heeft een totale lengte van ongeveer 40.000 kilometer en staat in verbinding met ruim 700 stroomafwaartse netten.

In maart heeft BNetzA het netwerkontwikkelingsplan (NEP) 2020 goedgekeurd. Deze goedkeuring is voor GUD met name van belang in verband met de netuitbreidingsprojecten, die enerzijds voortvloeien uit de aansluiting van de geplande LNG-terminals in Brunsbüttel en Stade en anderzijds uit de behoefte aan een grotere transitcapaciteit naar Nederland. Dit vergt uitbreidingen in het GUD-netwerk. Hier is een totaal investeringsbedrag van circa € 630 miljoen mee gemoeid.

Hoe zorgen we ervoor dat er in 2030 2 miljard kubieke meter groen gas door de Nederlandse gasnetten stroomt; het tienvoudige van het huidige volume? Door samen te werken op lokaal en regionaal niveau kunnen hindernissen worden overwonnen. In juni organiseerden we samen met de 2bcm Alliantie een webinar voor lokale bestuurders, met daarin succesvolle praktijkvoorbeelden.

Nederland wordt het eerste land in Europa dat het bestaande aardgasnetwerk geschikt maakt voor waterstof, nu Gasunie gevraagd wordt om de nationale infrastructuur voor het transport van waterstof te ontwikkelen. Het onderzoeksrapport HyWay 27 geeft een economische en technische onderbouwing voor de aanleg van deze waterstofbackbone.

Het waterstofnetwerk moet in 2027 gereed zijn en zal dan voor 85% uit hergebruikte aardgasleidingen bestaan, aangevuld met nieuwe leidingen. De kosten pakken een factor vier lager uit dan wanneer volledig nieuwe leidingen zouden worden aangelegd. De capaciteit van het netwerk bedraagt 10 GW, gelijk aan 25% van het huidige energieverbruik van de Nederlandse industrie. Op termijn kan dit verder worden uitgebreid door toepassing van compressietechnieken en doordat er in de toekomst nog meer pijpleidingen vrijkomen door de afname van het aardgasverbruik.

In januari gaf de Raad voor de leefomgeving en infrastructuur het kabinet en de Tweede Kamer het advies te investeren in productie, opslag en transport van waterstof. Het advies is een belangrijke steun in de rug voor de ontwikkeling van de waterstofmarkt en voor de projecten die Gasunie in Nederland ontwikkelt.

De waterstofleiding HyTransPort.RTM in de Rotterdamse haven is een stap dichterbij gekomen. Bedrijven in de regio Rijnmond zijn in maart uitgenodigd om zich te melden als toekomstige gebruikers. De nieuw aan te leggen open access-waterstofleiding wordt de basis van de waterstofinfrastructuur in Europa’s grootste haven. De plannen bevinden zich in de laatste fase voordat het finale investeringsbesluit wordt genomen. In het tweede kwartaal van 2024 moet HyTransPort.RTM in gebruik zijn.

Onder de naam Clean Hydrogen Coastline willen ArcelorMittal Bremen, EWE, FAUN, Gasunie, SWB en TenneT in Noord-Duitsland per 2026 tot 400 megawatt elektrolysecapaciteit met overeenkomstige opslag van waterstof in het bestaande energiesysteem integreren. Het initiatief werd in maart bekendgemaakt.

HyPerLink, het toekomstige waterstoftracé van GUD, is in mei door de Duitse overheid voorgedragen als Important Project of Common European Interest (IPCEI). Het besluit is een belangrijke stap in de richting van de totstandbrenging van een Noordwest-Europese waterstofbackbone. HyPerLink creëert een verbinding in het noorden van Duitsland tussen aanland- en productielocaties van waterstof enerzijds en de grote industriële verbruikscentra in de buurt van Bremen, Hamburg en Hannover, alsmede ondergrondse opslagfaciliteiten anderzijds.

Energinet en Gasunie publiceerden in april een pre-haalbaarheidsstudie voor het vervoer van waterstof via een 350-450 km lange pijpleiding van Esbjerg of Holstebro in Denemarken naar Hamburg in Duitsland. Dit kan geleidelijk en kostenefficiënt door hergebruik van bestaande gaspijpleidingen. Met deze studie willen Gasunie en Energinet een marktdialoog op gang brengen en het exportpotentieel voor groene waterstof uit Denemarken naar vraagcentra in Duitsland ontwikkelen.

Niet alleen in Nederland en Duitsland wordt aan plannen gewerkt voor een waterstofbackbone. Eerder al hadden tien landen de handen ineengeslagen om een Europese backbone van 23.000 km te ontwikkelen. Deze samenwerking, European Hydrogen Backbone (EHB), maakte in april bekend dat er elf nieuwe landen toetreden tot dit initiatief. Samen komen deze landen op een voorgestelde backbone van bijna 40.000 km in 2040. 

Om restwarmte te transporteren vanuit de haven van Rotterdam naar de woningen, ontwikkelt Gasunie met steun van het ministerie van Economische Zaken en Klimaat en de Provincie Zuid-Holland de WarmtelinQ. Een warmteleiding die in eerste instantie loopt van Vlaardingen naar Den Haag. Om die warmte ook echt bij de woningen te krijgen is in maart een verklaring ondertekend waarin samenwerkingsafspraken staan. Gasunie, provincie Zuid-Holland, de gemeenten Vlaardingen, Delft, Midden-Delfland, Rijswijk en de gezamenlijke woningcorporaties hebben de verklaring ondertekend. Gasunie onderzoekt, samen met en op verzoek van betrokken partijen, de mogelijkheden van uitbreiding van WarmtelinQ naar de regio Leiden.

De voorbereidingen voor Porthos naderen hun eindfase. In het in februari gepubliceerde milieueffectrapport ziet de projectorganisatie geen belemmeringen die het besluitvormingsproces vertragen. De vier bedrijven die CO₂ willen laten opslaan hebben hun aanvraag voor SDE++ gehonoreerd gekregen. De bouw van het geplande compressorstation op de Maasvlakte, dat de grootschalig afgevangen CO₂ via een leiding naar het lege gasveld P18 gaat brengen, is aanbesteed. Gasunie neemt in 2022 een finaal investeringsbesluit over haar aandeel in het Porthos-project.

COVID-19 heeft onze manier van werken flink veranderd. Een deel van onze mensen werkte al langere tijd vanuit huis, terwijl anderen (soms in aangepaste vorm) vanaf kantoor, installatie of gebied bleven werken. Dit ‘thuiswerken, tenzij’-beleid hebben we het afgelopen halfjaar voortgezet. In Duitsland schrijven de coronaregels voor dat gelijktijdig gebruik van werkruimten tot 10 september tot een minimum beperkt moet blijven.

Hoe gaan we, nu we weer terug kunnen naar kantoor, verder? Met hybride werken gaan we zowel in Nederland als in Duitsland op zoek naar een nieuwe balans, zodat we de voordelen van het thuiswerken kunnen vasthouden. Hybride werken betekent dat medewerkers gedeeltelijk plaats- en tijdonafhankelijk met elkaar samenwerken. Uitgangspunt daarbij is dat het bedrijfsbelang en een goede uitvoering van de werkzaamheden leidend zijn bij de keuze van de plek en het tijdstip waarop de werkzaamheden worden uitgevoerd.

Het nieuwe maatschappelijk verantwoord ondernemen-beleid (MVO) van Gasunie, waarin we aansluiten op de Sustainable Development Goals van de Verenigde Naties, krijgt steeds meer vorm. Gasunie heeft vorig jaar negen zogeheten Green Deals geïdentificeerd. Binnen deze Green Deals, zoals emissievrij bouwen, circulair inkopen, methaanemissiereductie, zijn inmiddels de meeste KPI’s voor de jaren 2023 en 2030 bepaald. In de tweede helft van dit jaar bouwen we aan de monitoring en rapportage van deze KPI’s.

Gasunie trad in april met andere Nederlandse infrastructuurbedrijven toe tot het Verbond Brede Welvaart. Hierin beloven we niet alleen vanuit het financieel-economische perspectief te kijken naar onze activiteiten, maar breder aandacht te geven aan wat wij toevoegen aan de maatschappij. Brede Welvaart omvat alles wat mensen van waarde vinden: gezondheid, onderwijs, milieu en leefomgeving, politieke uitingsvrijheid, sociale cohesie, persoonlijke ontplooiing en (on)veiligheid.